We Wrocławiu u zbiegu ulic Kościuszki i Dworcowej zrealizowano unikatowy budynek trzonowo-linowy (trzonolinowiec). Jest to rodzaj budynku wieszarowego, w którym piętra podwieszone są na linach. Obiekt został wymyślony i zaprojektowany przez polskich projektantów A. Skorupę i J. Burzyńskiego jako eksperyment, który w razie powodzenia miał być stosowany na masową skalę.
Budowa: 1961-67 r.
Jest to budynek mieszkalny, który posiada piwnicę, parter i 11 pięter. Wysokość obiektu ok. 40 m. Na każdym piętrze zlokalizowano po 4 mieszkania. Budynek w rzucie ma kształt kwadratu o boku ok. 15.6 m, w module 3×3 po 5.1 m. W centrum znajduje się trzon żelbetowy, w którym umieszczono ciągi komunikacyjne i piony instalacyjne.
Głównym elementem nośnym w budynku jest ściskany trzon żelbetowy, który przenosi wszystkie obciążenia. W jego głowicy zakotwione są stalowe liny, do których podwieszone są stropy. Stropy opierają się z jednej strony na trzonie, z drugiej są podwieszone do 12 cięgien rozmieszczonych po obwodzie budynku. Obciążenia ze stropów przekazywane są na liny, z lin na głowicę, a następnie przez trzon sprowadzone w dół do fundamentu.
Etapy realizacji budynku trzonowo-linowego: 1. Przygotowanie fundamentu. 2. Wykonanie tzw. poziomu wyjściowego, którym najczęściej jest strop piwnicy. 3. Wykonanie części trzonu, przewyższająca grubość wszystkich stropów. 4. Na poziomie wyjściowym ułożenie stropów nadziemia jeden na drugim w ilości wymaganej dla danego budynku. 5. Ustawienie na trzonie głowicy żelbetowej, w której kotwi się liny. Przekrój lin zmienia się na wysokości budynku. 6. Przewleczenie lin przez gniazda w stropach. 7. Pomiędzy trzon a głowicę ustawia się zespół dźwigników hydraulicznych i przystępuje do podnoszenia głowicy, a z nią kolejno stropów. 8. Po osiągnięciu przez głowicę założonego poziomu dla danego stropu, liny łączy się na stałe z górną płytą stropową. Trzon wykonuje się z prefabrykowanych słupków nośnych podstawionych pod dźwigniki, które łączy się w monolit za pomocą ścianek żelbetowych wykonywanych w deskowaniu ślizgowym podwieszonym do głowicy. 9. Po podniesieniu wszystkich stropów, liny kotwi się w fundamencie. 10. Podniesienie całości za pomocą dźwigników, aby napiąć liny do wymaganej wartości naprężeń. 11. Zespolenie płyt stropowych z trzonem. 12. Montaż ścian zewnętrznych i wewnętrznych, instalacji i warstw wykończeniowych.
Budynek trzonowo-linowy:
ZALETY: -brak ścian konstrukcyjnych (swoboda w rozwiązywaniu układu mieszkań), -ograniczenie fundamentów do jednej stopy, -szybki i łatwy montaż bez potrzeby używania żurawi wieżowych, -wizualnie lekka, smukła bryła.
WADY: -wydłużenie drogi przeniesienia sił do fundamentu, -ciągłe wydłużanie i skracanie się cięgien podczas pracy, zwłaszcza podczas silnych wiatrów, które prowadziło do uszkodzeń elementów wykończeniowych, rozszczelniania ścian zewnętrznych i zarysowań ścian działowych.
Ogólnie należy uznać, że eksperyment nie był udany, ponieważ mieszkańcy narzekali, że podczas wiatru budynek się kołysze, a w mieszkaniach powstawały uszkodzenia. W wyniku tego w 1974 r. zmodyfikowano konstrukcję, aby ustabilizować strukturę nośną. Liny obetonowano tworząc z nich słupki, a na parterze wprowadzono skośne słupki stalowe. To spowodowało zmianę pierwotnej idei ustroju nośnego.
zdjęcia i informacje: -wikipedia, archistrona.pl, fotopolska.eu, polska-org.pl, architektura.muratorplus.pl, ma.wroc.pl, archiwum własne, -książka „Budownictwo betonowe. Tom X – Budowle miejskie.” prof. inż. Jerzy Nechay, Arkady, Warszawa 1964,
